De Adami Schall Historica Narratione: Quo Modo Sinae Sint Latinae Factae

I. De Iesuitis in Sinas Missis

Nemo fere nescit missionarios praesertim Societatis Iesu suis scriptis occultissimum imperium Sinense Europaeis primum patefecisse. Ante missiones Iesuiticas conditas, vix ullus exstiterat Sinarum periegeticus praeter Marcum Paulum illum (vulgo Marco Polo) - cuius relationem multi lectitarant quidem, perpauci vero auctori crediderant.

Franciscus Xaverius, "apostolus Indiarum" et clarissimus inter Societatis Iesu missionarios, iam medio saeculo 16 Christianismum in Indias et Iaponiam introduxit, sed in Sinas penetrare frustra conatus est, et ad "portas Sinenses," idest in insula quadam prope litus continentis, diem obiit. Verum Matthaeus Riccius, Iesuita eruditissimus, matheseosque imprimis peritus, exeunte saeculo 16 ad urbem Pekinum usque pervenit, atque acceptus est in aulam imperialem.

Riccii vita inceptaque ab Ioanne (Jonathan) D. Spence, professore Yalensi, non minus iucunde quam erudite narrantur in libro qui inscribitur The Memory Palace of Matteo Ricci (Novi Eboraci, apud Viking Penguin, 1984). Ephemeridem quoque Riccii inspiciatis, ex Latino in Anglicum a Louis Gallagher, S. J., versum, China in the Sixteenth Century: The Journals of Matteo Ricci: 1583-1610 (Novi Eboraci, apud Random House, 1942). De Iesuitarum in Sinis rebus gestis generaliter videatis George H. Dunne, S. J., Generation of Giants: The Story of the Jesuits in China in the Last Decade of the Ming Dynasty (Nostrae Dominae in Indiana, apud typographum academicum, 1962).

Pater Riccius magna cum astutia scientiam Europaeam astronomicam pariter ac mathematicam ad fidem tutelamque imperatoris merendam adhibuit. Libris autem Sinice scriptis - constat enim Riccium hanc linguam absolute didicisse - doctrinam occidentalem tam sacram quam philosophicam et mathematicam Sinensibus aperuit; idem insuper libris Latinis cultum Sinensem praesertimque Confucianismum Europaeis exposuit.

Ea causa profecto Confucius ille nomen Latinum accepit, quod primum Europaeis ex Latinis Iesuitarum scriptis innotuit.

Missio Iesuitarum saeculo insequenti non solum Pekini sed intra ipsos ingentis palatii regii muros mirum in modum florebat ac vigebat. Multi Iesuitae iuniores advenerunt, qui Patri Riccio adiuvarent. Inter quos unus vere in locum Riccii successisse dicendus est, videlicet Adamus Schall, Germanus, qui medio saeculo 17 non solum in amplissimum mandarinorum gradum promotus est, verum etiam tribunali astronomico imperiali praefectus - quod in omni memoria numquam homini extero contigerat.

Ex epistolis huiusce Patris Adami, Pekino Romam missis, liber constat, de quo hic agitur. In quo libro narrantur conspirationes et susurrationes inter mandarinos et aulicos et eunuchos factae; magna rerum eversio, qua corruit prosapia imperialis cui nomen Ming; luctationes necnon martyria neophytorum Christianorum Sinensium; colloquia denique patris Adami cum ipso imperatore habita tam theologica quam leviora. Haec omnia Pater Adamus praesens participavit; liber aliquatenus vitae eius narratio est.

Verum alia in eo simul adumbratur narratio, multo amplior, cuius protagonista est cultus ille Romanus Christianus humanisticus, in quo antiqua Hebraica sapientia cum recentissimis artis mechanicae inventis una cohaeret. Haec amplior narratio ex hoc constat, quod cultus civilis Europaeus ceteros omnes cultus - etiam vetustissimos, tamquam Sinensem - paulatim, et fatali quodam impetu, non tam exstinguere quam complere quodammodo ac perficere ostenditur. Itaque haec Pekinensis missionis narratio pars est illius pancosmiae et theologicae et teleologicae (ut ita dicam) narrationis, qua freti Europaei illius tempestatis - ii praecipue qui quasi spiritu Reformationis Catholicae afflati sunt - generis humani historiam intelligere et interpetari solebant.