De Adami Schall Historica Narratione: Quo Modo Sinae Sint Latinae Factae

Anno 1665 typis excusus est Vindobonae in Austria liber qui inscribitur Historica Narratio de Initio et Progessu Missionis Societatis Iesu apud Chinenses, ac Praesertim in Regia Pequinensi, ex Litteris R. P. Ioannis Adami Schall, ex Eadem Societate, Supremi ac Regii Mathematum Tribunalis Ibidem Praesidis. Qui liber pars est ingentis ac pretiosissimi illius librorum epistolarumque corporis, quo Societatis Iesu missionarii ab saeculo 16o usque ad 18um de moribus nationum earum, ad quas missi erant, diligenter rettulerunt - qua in re non tantum Societatis conditoris, Ignatii de Loyola, praeceptum exsecuti sunt, verum etiam anthropologiae modernae velut fundamenta posuerunt.

Primae notae exemplum est opus epistolare Patris Emmanuel de Nóbrega Lusitani, missionarii apud Brasilienses, cartographi, firmique indigenarum patronis; cuius videatis Cartas do Brasil e mas escritos, ed. Serafino Leite, S.J. (Conimbrigae, apud typographum academicum, 1955). Epistolae quaedam Iesuitarum, qui primum in Sinas missi sunt, nuper sunt typis excusae: Jesuit Letters from China, 1583-1584, ed. M. Howard Rienstra (Minneapoli, apud Academiae Minnesotanae typographum, 1986).

Verum earum litterarum, quas in Sinis habitantes missionarii composuerunt, hoc est peculiare, quod non tantum Societatis Iesu rectoribus verum etiam Europaeis litteratis universis destinatae sunt. Quibus autem scriptis missionarii - duos parietes, quod aiunt, de eadem fidelia dealbantes - cum de Sinensi lingua, cultu deorum, aedificiis, regimine, aliisque eiusmodi accuratissime narraverunt, tum methodos suas doctrinamque et theologiam propugnare enisi sunt, nempe populi suffragium benevolentiamque captantes. Arduum enim sustinebant bellum ea fere tempestate contra Iansenistas imprimis,

Iansenitae - qui nomen duxerant a Cornelio Iansenio (1585-1638), Iprensi episcopo - saeculo 17o in Gallia praecipue floruerunt, acriterque in Iesuitas tamquam hypocritas, ambitiosos, Pelagianos invecti sunt.

quo bello non iam in aulis academicis sed in publico dimicatum est - telo adhibito potissimum prelo typographico.

Inter scripta haec Sinensia, a Iesuitis divulgata, gravissimi sunt ponderis primum Adami Schall Historica Narratio, de qua hic agitur, deinde epistulae eae Gallice scriptae, nomine Lettres édifiantes et curieuses de Chine, quae paulo post, hoc est ineunte saeculo 18, annua vice in fasciculis collectae latissime in Europa divulgatae sunt. Liber Adami Schall atque Epistulae Aedificantes illae, cum aliis paucis scriptis, Sinarum effigiem quandam sive imaginem hominum occidentalium mentibus impresserunt, diu haesuram multumque in disputationibus illius aetatis, quae "Illustratio" nuncupatur, valituram. Philosophos illos, qui sunt Voltaire, Diderot, Montesquieu, haec sedulo legisse constat.

Virgile Pinot, La Chine et la formation de l'esprit philosophique en France, 1640-1740 (Parisiis, apud Geuthner, 1932; reimpr. Genavae, apud Slatkin, 1971); et David Morgan, "Sources of Enlightenment: The Idealizing of China in the Jesuits' Lettres édifiantes and Voltaire's Siècle de Louis XIV," in commentariis quibus nomen Romance Notes, 367 (1997): 263-272. Ipsae Lettres édifiantes praeterito saeculo saepe sunt Gallice editae; exstat porro commoda Isabellae et Ioannis Visière editio, Lettres édifiantes et curieuses de Chine par des missionaires jésuites (Parisiis, apud Garnier,1979).

Propositum est igitur in hac commentatione primum Historicae Narrationis quasi conspectum paucis adumbrare, deinde duo themata paulo amplius enodare. Ostendam enim quam efficaciter Adamus Schall non solum linguam Latinam classicam, sed totum cultum illum cum antiquum tum Renascentialem, in quem Iesuitae quodammodo successerant, ad imperium moresque Sinenses describendos adhibuerit. Deinde nonnulla de themate exponam locorum clausorum - ex quo themate integra narratio, ut credo, exstruitur.